Czy aby na pewno o to chodziło? - J.R.R.Tolkien "Opowieść o Kullervo"

   Wiecie, co tak naprawdę jest problemem tej książki? Problemem w mojej skromnej opinii niewielkim, ale jednak istniejącym? To, że wydawca zrobił wszystko, żeby zamydlić oczy czytelnikowi i przekonać go do zakupu czegoś, czego być może by nie kupił, gdyby wiedział, co dostanie.

   "Opowieść o Kullervo" promowana jest jako "publikowana po raz pierwszy historia fantastyczna pióra J.R.R.Tolkiena". I tu jest przysłowiowy pies pogrzebany. Owszem, opowieść o tej mrocznej, tragicznej, a zarazem niezbyt sympatycznej postaci jest autorstwa ojca współczesnej fantastyki, ale czy można ją nazwać fantastyczną? Wszak oparta jest na "Kalevali", czyli zbiorze mitów fińskich, w związku z czym jej fantastyczność wynika z gatunku, jakim jest mit, a nie z założeń autora. Tolkien w opowieści o Kullervo opierał się na "Kalevali" w ogromnym stopniu, i choć zmienił i dopowiedział wiele, nie wiem, czy mówienie o nim jako samodzielnym twórcy tej historii jest właściwe.

   Równie myląca jest objętość książki. Dwieście siedemdziesiąt stron, konkretny kawał literatury - tak zapewne myśli większość osób, które decydują się na zakup. Tak myślałam i ja. Po czym okazuje się, że opowieść o Kullervo zajmuje około czterdziestu stron, reszta to manuskrypt i maszynopis prezentacji, której Tolkien udzielił w 1914 roku, ich tłumaczenia (do tej kwestii jeszcze wrócę), a także przypisy i komentarze redaktorki Verlyn Flieger. Dla wielbiciela twórczości Tolkiena to stanowczo mało, tym bardziej, że sama opowieść ewidentnie jest dziełem twórcy młodego, na dodatek dziełem niedokończonym.

   Sądząc po tym, co do tego momentu napisałam, wydawać się może, że książka mnie zawiodła. Nie do końca jest to prawdą. Owszem, tytułowa opowieść nie porywa może tak jak inne utwory pisarza, ale to właściwie jedyne, do czego ja osobiście mogę się przyczepić. Ktoś może zapytać: no ale przecież jeśli opowieść jest kiepska, to co dobrego jest w tej książce?! Dobroci jest wiele, począwszy od zamieszczenia w wydaniu zarówno tłumaczeń, jak i oryginału tekstu źródłowego. Uważam to za pomysł bardzo udany, bo dzięki temu poznać możemy warsztat pisarza od tzw. kuchni. Nie tylko opowieść, również wykład Tolkiena przedstawiony jest w tej formie, i właśnie ta część książki jest dla mnie najbardziej fascynująca. Angielski początku dwudziestego wieku, coś pięknego, choć przyznaję, że wcale nie łatwego w odbiorze! Z prezentacji pisarza przebija zarówno jego humor, jak i głęboka fascynacja mitami "Kalevali". No bo musiała być ona niezwykła, skoro Tolkien spróbował nauczyć się fińskiego (poniósł jednak sromotną porażkę), byle tylko przeczytać opowieści z dalekiej Finlandii w oryginale.

   Uważam również, że redaktorka Verlyn Flieger wykonała kawał dobrej roboty w komentarzach i przypisach do tekstu źródłowego. Odniesienia do późniejszych dzieł pisarza, wywiedzenie początków queni z języka fińskiego, powiązania postaci Kullervo i Turina - mnie osobiście wywody te zainteresowały niezmiernie. Owszem, wiele znajdziemy tu powtórzeń, jakby autorka nie dowierzała czytelnikowi, że po jednokrotnym przywołaniu danego faktu tudzież domysłu będzie on w stanie go zapamiętać. Pani Flieger, proszę mi wierzyć, dla fascynata twórczości Tolkiena nie ma w tym nic trudnego.

   "Opowieść o Kullervo" dostaje ode mnie trzy gwiazdki, gdyż nie do końca spełniła to, co obiecała, zarazem jednak stanowi ciekawy wgląd w rozwój warsztatu Tolkiena, a także pośrednio przedstawia fascynujący świat mitów fińskich, o których do tej pory niczego nie wiedziałam.

 

tytuł: Opowieść o Kullervo
autor: J.R.R.Tokien (pod redakcją Verlyn Flieger)
wydawnictwo: Prószyński i S-ka
ilość stron: 272


ocena: ★★★☆☆